محمود حجتی، وزیر ٦٢ساله کشاورزی، در حالی جهت دومین بار پذیرفت این بخش را مدیریت کند که کشاورزی دیگر منزل ای نداشت. بعد از آنکه حجتی در سال ٨٤ کلید ساختمان شیشه
فروش اوراق جهت یارانه نان
عبارات مهم : میلیون
محمود حجتی، وزیر ٦٢ساله کشاورزی، در حالی جهت دومین بار پذیرفت این بخش را مدیریت کند که کشاورزی دیگر منزل ای نداشت. بعد از آنکه حجتی در سال ٨٤ کلید ساختمان شیشه ای را به جانشینش داد، این نماد از کشاورزی گرفته شد و هنوز وظیفه بهای این ساختمان که قرار بود با واریزشدن به حساب صندوق توسعه سرمایه گذاری بخش کشاورزی، مرهمی بر زخم کشاورزان باشد، مشخص نیست.
فروش اوراق جهت یارانه نان
حجتی به محض روی کارآمدن در دولت یازدهم، تلاش کرد ساختمان شیشه ای را بعد بگیرد؛ ولی ناکامی اش آخر باعث شد کلنگ ساختمان تازه این وزارتخانه را در کنار وزارت نفت به زمین بزند. حالا در طبقه پانزدهم ساختمانی ساکن است که تا همین چند ماه پیش، همچنان تکمیل طبقات و ساخت آن ادامه داشت. حضور دوباره اش در وزارت جهاد کشاورزی چندان باب میلش نبود.
پیش از انتخابات سال ٨٨، هنگامی که از او پرسیدم آیا به عنوان گزینه این وزارتخانه مطرح هستید؟ به شوخی یا طعنه گفت: «همان یک دفعه هم بار خورد». با این همه، او سال ٩٢ وزارت را می پذیرد و حتی جهت سومین دوره وزارت نیز ناچاربه پذیرش می شود. از حجتی راجع به دلایل از بین بردن یارانه نان که سؤال می کنیم، می گوید دولت در شب آخر جهت اینکه بودجه اش تراز شود، یارانه نان را از بین بردن کرده هست. درحالی که تلاش می کند به ما اطمینان دهد دولت در نهایت ناگزیر است پول خرید تضمینی گندم و نان را تأمین کند، اعتبارات مربوط به نان را خارج از بودجه بخش کشاورزی اعلام می کند.
محمود حجتی، وزیر ٦٢ساله کشاورزی، در حالی جهت دومین بار پذیرفت این بخش را مدیریت کند که کشاورزی دیگر منزل ای نداشت. بعد از آنکه حجتی در سال ٨٤ کلید ساختمان شیشه
وزیر کشاورزی دولت دوازدهم روزگاری مدیر اجرائی سد کرخه نیز بوده است و در دولت اول اصلاحات، مسئولیت وزارت راه و ترابری را در اختیار داشت. او که زاده نجف آباد است و احتمالا بیش از دیگران با پرسشها خشکی زاینده رود آشناست، زمانی که راجع به خشک سالی و تأثیر آن در بروز ناآرامی های اجتماعی سؤال می کنیم، با اطمینان از اثر مثبت خشک سالی بر نارضایتی مردم به علت علایق آنها به سرزمین آباواجدادی، سخن می گوید. وزیری که بعد از ادغام وزارتخانه های جهاد سازندگی و کشاورزی در سال ١٣٧٩ جهت این بخش، برنامه خودکفایی در ١٠ محصول اساسی مشمول بر گندم، برنج، گوشت قرمز، گوشت سفید، روغن و شکر را نوشت. محمود حجتی که در دولت دوازدهم جهت سومین بار سکان بخش کشاورزی را به دست گرفته، همچنان از زیرساخت های بازاررسانی محصولات کشاورزی ناراضی هست. جهت اینکه بدانید در یک گفت وگوی یک ساعته، چه مباحثی بین سکاندار بخش کشاورزی و خبرنگاران روزنامه «شرق» ردوبدل شده است هست، ادامه متن را بخوانید.
این روزها برجسته ترین عنوان اقتصاد، بودجه هست. بودجه کشاورزی که با قوت مردم سر و کار دارد و جزء بااهمیت ترین هاست، در لایحه بودجه سال آینده ٤٦,٥ درصد کم کردن یافته هست. این میزان کم کردن را خود شما به دولت پیشنهاد داده اید؟
سهم بری بخش کشاورزی در لایحه بودجه از ١٠ فصل هست. فقط فصل کشاورزی نیست. ما در فصل آب هم سهم داریم. در فصل کشتی رانی نیز سهم بری داریم. بنادر صیادی ما در این قسمت دیده شده است هست. از فصل بازرگانی هم سهمی به بخش کشاورزی می رسد. یک ردیف تملک دارایی ملی داریم که در این ردیف، آنچه شما می گویید درست هست. در کل کشور ردیف تملک عمرانی ٤٨ تا ٤٩ درصد کم کردن یافته هست. این اتفاق جهت تمام وزارتخانه ها ازجمله وزارت جهاد کشاورزی افتاده هست. منتها از بخش های دیگری در بودجه ٩٧، سهم گرفته ایم که این مسئله را تعدیل می کند.
فروش اوراق جهت یارانه نان
با درنظرگرفتن همه سهم ها، همچنین میزان اوراق تخصیص یافته، اعتبارات بخش کشاورزی چه میزان خواهد بود؟
ما ذیل جدول تبصره چهار، ٣٠٠ میلیون دلار جهت توسعه سیستم آبیاری تحت فشار اعتبار دریافت کرده ایم. این رقم با درنظرگرفتن ارز سه هزارو ٥٠٠ تومان، حدود هزار و ٥٠ میلیارد تومان هست. در همان جدول، یک ردیف داریم که ٣٥٠ میلیون دلار بالغ بر ١٠٠ میلیارد تومان جهت شبکه آبیاری و زهکشی دشت های واقع در سیستان وبلوچستان درنظر گرفته شده است هست. یک ردیف دیگر ١٥٠ میلیون دلار جهت مبارزه با بیابان زایی و برق خوزستان لحاظ شده است هست. از این رقم، برق خوزستان ٥٠ میلیون دلار اعتبار خواهد داشت. تا اینجا ٧٥٠ میلیون دلار اعتبار قطعی به بخش کشاورزی می رسد. ردیف های بودجه در کل کشور و در همه دولت ها باید بعدا تخصیص بگیرند تا اوضاع میزان دریافت اعتبارات مشخص شود. خیلی مواقع تخصیص صددرصد عملی نمی شود. سال ٩٥ از کل بودجه عمرانی، ٨١ درصد تخصیص گرفتیم که تخصیص خوبی هست. در بودجه ٩٧، ردیفی تحت عنوان محیط زیست، آبخیزداری و پسماند داریم که دو میلیارد دلار بودجه دارد. این ردیف بالغ بر هفت هزار میلیارد تومان هست. این اعتبار هم از صندوق برداشت می شود. البته در کمیسیون کشاورزی مجلس پیشنهاد شده است است که ٥٠ درصد این رقم به بخش کشاورزی جهت آبخیزداری داده شود.
مجلس اعلام کرده است که اجازه برداشت دو میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی را نمی دهد. اگر این مجوز صادر نشود، اوضاع اعتبارات بخش کشاورزی چگونه خواهد شد؟
محمود حجتی، وزیر ٦٢ساله کشاورزی، در حالی جهت دومین بار پذیرفت این بخش را مدیریت کند که کشاورزی دیگر منزل ای نداشت. بعد از آنکه حجتی در سال ٨٤ کلید ساختمان شیشه
من نمی دانم و چنین چیزی را نشنیده ام. اگر اجازه برداشت داده نشود که بقیه بودجه ها هم محقق نخواهد شد. آبیاری تحت فشار حدود ٣٠٠ میلیون دلار هست. امسال هم جهت مبارزه با گردوغبار صد میلیون دلار اعتبار از صندوق گرفتیم.
برداشت از صندوق توسعه ملی مغایر با اساسنامه این صندوق هست. آیا آینده نگری می شود که هزینه های جاری یک بخش، از صندوق توسعه ملی تأمین شود؟
خیر. اساسنامه صندوق توسعه ملی می گوید که دولت مستقیما نمی تواند از صندوق برداشت کند. دولت براساس قانونی که مجلس ضرورت آن را تصویب می کند، می تواند برداشت کند.
فروش اوراق جهت یارانه نان
اساس نامه صندوق می گوید صرفا جهت سرمایه گذاری بخش شخصی و آن هم به صورت دلاری می توان از صندوق توسعه ملی برداشت کرد. بنابراین هرگونه استفاده دیگر از منابع صندوق، دست اندازی به سرمایه های بین نسلی است.
در بعضی موارد دولت با مقام معظم رهبری صحبت می کند و موافقت ایشان را هم می گیرد. وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در سال گذشته در مجموع ١٠ میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی جهت انتقال آب و توسعه شبکه های آبیاری و زهکشی دریافت کردند. در چهار سال گذشته وزارت جهاد کشاورزی ١,٥ میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی را دریافت کرده هست. این اعتبارات جهت احیای ٥٥٠ هزار هکتار از اراضی خوزستان و ایلام استفاده شده است هست. از همین محل ٥٠٠ میلیون دلار جهت ٤٦ هزار هکتار شبکه آبیاری و زهکشی دشت زابل گرفتیم. هشت میلیارد دلار هم وزارت جهاد کشاورزی و نیرو به صورت یکسان دریافت کردند. این اعتبارات در١٠ استان عمدتا مرزی، صرف اجرای پروژه شده است هست. با این رقم، در سطح ٤٠٠ هزار هکتار شبکه آبیاری و زهکشی جهت بخش کشاورزی ایجاد کردیم. در فاز اول، ١٠ استان غربی کشور را تحت پوشش قرار داده ایم که منجر به اجرای شبکه نوین آبیاری در ٢٣٧ هزار هکتار از اراضی غرب کشور شده است هست. بیش از ٧٠ شرکت پیمانکاری و مشاوره، شبانه روز در این اراضی کار می کنند. تاکنون ١١٠ هزار هکتار عملیات تسطیح شده است و شبکه تکمیل و به کشاورزان تحویل داده شده است است و بقیه هم در دست اجراست.
از هشت میلیارد دلاری که به صورت یکسان بین پروژه های وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو تقسیم می شود، پنج تا شش میلیارد دلار آن از سوی وزارت نیرو هزینه شده است است و حدود دو میلیارد دلار را هم بخش کشاورزی مصرف می کند.
درحال حاضر هم دولت در بودجه سال آینده دیده است که عمدتا جهت کارهای زیربنایی خود از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی شش میلیارد دلار برداشت کند. این پیشنهاد دولت در کمیسیون تلفیق مجلس در حال بررسی هست. از این میزان اعتبار ٣٠٠ میلیون دلار صرف توسعه آبیاری تحت فشار خواهد شد. صد میلیون دلار جهت گردوغبار و دو میلیون دلار به صورت یکسان بین محیط زیست، آبخیزداری و پسماند توزیع می شود.
اگر ما بتوانیم ٣٠ درصد از دو میلیارد دلار را جهت اجرای پروژه های آبخیزداری جذب کنیم، با توجه به وظیفه بزرگی که در برنامه ششم جهت بخش کشاورزی مشخص کرده اند و باید در طول برنامه ١٠ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری انجام دهیم، حدود ٦٥٠ میلیون دلار اعتبار دیگر به بخش کشاورزی تزریق می شود. با درنظرگرفتن این عدد به همراه سایر تخصیص ها، در مجموع بودجه وزارت جهاد کشاورزی نسبت به سال ٩٦ کم کردن نمی یابد بلکه ١٨,٥ درصد هم زیاد کردن پیدا می کند. البته همه چیز به تصمیم کمیته تلفیق بستگی دارد. خوشبختانه فضای کمیسیون تلفیق و تکالیف برنامه ششم مثبت است.
آیا در بودجه سال آینده ١٠ هزار میلیارد تومان از یارانه نان و یارانه نقدی خرید تضمینی گندم کم شد. این کم کردن بیش از ٥٠درصدی چه مفهومی می تواند داشته باشد؟ آیا نان گران خواهد شد؟
یارانه نان را جزء بودجه کشاورزی محسوب نمی کنیم. بودجه های کشاورزی عمدتا شاخه های اجرائی را مشمول بر می شود. مسئله این بود که برنامه و بودجه ظاهرا شب آخر، در تراز درآمدها و هزینه ها دچار مسئله می شود. بنابراین این ردیف را کم کردن می دهد که بتواند دو طرف را صفر – صفر کند. منتها همه پولی که به ما داده اند و می دهند از اینجا نیست. در بودجه ٩٦، این ردیف هشت هزارو ٢٠٠ تا ٣٠٠ میلیارد تومان اعتبار داشت که از آن محل، بیش از دو هزارو ٥٠٠ میلیارد تومان به ما پول دادند. بقیه را از طریق اوراق و… پول دریافت کردیم. آینده نگری کرده اند که هرچه در این محل کسری وجود داشت از طریق اوراق پرداخت شود. یارانه نان را نمی توان کم کرد. پول گندم را باید داد. یارانه نان را هم باید پرداخت کرد. جهت حل این مسئله آینده نگری مورد نیاز انجام شده است هست. از محل اوراق آینده نگری شده است است.
امسال که خرید تضمینی گندم ردیف خاص داشت، اعتبارات به موقع تأمین نشد. چطور جهت سال آینده سه هزارو ٣٠٠ میلیارد تومان از پنج هزار میلیارد تومان اعتبار این بخش را منوط به منابع حاصل از قطع یارانه ها کردید که حصول آن از توانایی اعتماد کمی برخوردار است؟
دولت خود را متعهد می داند و پول کشاورز را پرداخت می کند. سال های گذشته هم پول کشاورزان را پرداخت کرده هست. مشکلی که دولت داشت این است که تاکنون در وقت خود نتوانسته خیلی بهنگام واکنش‌ها کند. ما تا خرداد پرداخت هایمان اوضاع مطلوبی داشت. آخرهای خرداد و اواسط تیر و مرداد چون بخش عمده ای از کشور هم وقت برداشت گندم می شود، سایر پرداخت های دولت هم هست، ما در این ماه ها عقب می افتیم.
کمااینکه امسال نیز دچار مسئله شدیم. تلاش می کنیم در دوره ای که عقب می افتیم، بخشی از پول را بدهیم. فصل برداشت گندم، تولیدکننده ما دستش خیلی خالی است و حتی پول کمباین هم ندارد. تلاش می کنیم بخشی از پولش را بدهیم. ٢٠ تا ٣٠ درصد پول محصول کشاورز را پرداخت می کنیم تا بتواند هزینه هایش را تأمین کند. بعد بقیه را از شهریور به بعد که موزیک خرید گندم کم کردن می یابد، آرام آرام بنا بر تناسب درآمدهای دولت، شروع به پرداخت می کنیم. مطالبات گندم کاران تا آبان و آذر و اواسط دی با تأخیر تسویه خواهد شد.
قیمت جهانی گندم ارزان تر از قیمت خرید تضمینی در داخل هست. گزارش هایی رسیده است که افرادی گندم را با قيمت ٧٠٠ تومان به کشور وارد می کنند و با قیمت هزارو ٥٠٠ تومان به دولت می فروشند. در این زمینه راهکاری جهت مقابله وجود دارد؟ این گزارش ها را تأیید می کنید؟
سؤال شما سه اشکال دارد؛ اول که می گوید گندم وارد می شود. آمار گمرک را ببینيد که امسال چقدر گندم وارد شده است هست. آمارها نشان می دهد همان کاری که سال گذشته کردیم، امسال هم کردیم. گندمی به کشور وارد نشده است که کسی بخواهد از ما پول بگیرد. دوم اینکه ما خریدها را شناسنامه دار کرده ایم. کد رهگیری جهت آن گذاشتیم. مسئول جهاد دهستان و شهرستان باید تأیید کند که این فرد میزان مشخصی گندم جهت فروش دارد. مسئله بعدی اینکه گندم کجا ٧٠٠ تومان تمام می شود؟ شما می توانید ٧٠٠ تومان جهت ما گندم بیاورید؟ من با قیمت هزار تومان هم حاضرم گندم از شما خریداری کنم.
گندم خارجی را حاضرید هزار تومان بخرید؟
بله حاضرم. گندم از جو گران تر است به علت زیاد کردن قیمت دلار، قیمت تمام شده است واردات زیاد کردن یافته هست. هوا داخلی که مرغوب تر از انواع وارداتی است در کف بازار هزارو ١٥٠ تومان قیمت دارد و هوا خارجی هزارو ٥٠ تومان هست. گندم به مراتب گران تر از جو تمام می شود.
یکی از اَبَرچالش های کشور عزیزمان ایران عنوان آب است و در برنامه جامع نگر ششم، آب یک عنوان کلیدی عنوان شده است هست. آیا با وجود اهمیت بسیار بالای این بخش ٤٠ درصد از بودجه آب جهت سال آینده کم کردن یافته است؟
ما سه پروژه مهم در زمینه آب اجرا می کنیم. یکی طرح ٥٥٠ هزار هکتاری است که در خوزستان اجرا می شود. ٣٠٠ هزار هکتار از این طرح در امسال به آخر می رسد. یکی طرح توسعه شبکه های زهکشی و آبیاری است که اعتبارات آن مشخص است و باید محقق شود و به سرعت پیش می رود. این طرح هم حدود ٢٥٠ هزار هکتار است و عمدتا استانهای غرب و شمال غرب را مشمول بر می شود. در استان های دیگر نظیر خراسان و… هم طرح های آبی داریم؛ ولی سطح آن کم هست. یکی هم طرح ٤٦ هزار هکتاری زابل هست. با وزارت نیرو بررسی کردیم که در زابل در شرایط سخت میزان آبی که قرار است در اختیار کشاورزی قرار بگیرد، چقدر هست. گفتند ٤٠٠ میلیون مترمکعب است.
در این سال ها میلیاردی آب آمده است و در اختیار قرار گرفته هست؛ ولی در شرایط بد، حداقل ٤٠٠ میلیون مترمکعب آب در اختیار بخش کشاورزی قرار می گیرد؛ بنابراین برنامه ریزی ما جهت شرایط سخت انجام شده است هست. آب را با لوله و کنتور به مزارع برده ایم. جهت ٤٦ هزار بهره بردار این آب انتقال یافته می شود. به هر بهره بردار هشت هزار متر آب تحویل داده می شود. در اختیار بهره برداران الگوی کشت، با توجه به اقلیم قرار می گیرد تا در شرایط سخت هم این ٤٦ هزار خانواده، کار کشاورزی را انجام دهند و دچار آسیب نشوند تا اگر شرایط آب بهتر شد، کشت خود را توسعه دهند. دو طرح آبی دیگر هم داریم. شبکه های آبیاری زیر سدها و بحث سیستم های نوین آبیاری است که در سه سال گذشته، ٥١٠ هزار هکتار تحت پوشش این دو طرح قرار گرفته است.
در امسال در بیش از ٢٠٠ هزار هکتار از اراضی پایاب سدها و مزارع کشاورزان، عملیات انجام خواهد شد. این طرح ها مورد توجه دولت هست. در قانون برنامه عدد و رقم بیش از اینهاست؛ ولی اعتبارات مناسب جهت انجام تعهدات بخش کشاورزی در اختیار ما قرار نگرفته هست. ما هم براساس بودجه ای که داریم، یک طرح اقتصاد مقاومتی ١٠ ساله جهت اجرای روش های نوین آبیاری تعریف کردیم. براساس ارزیابی های انجام شده است چهار میلیون هکتار از اراضی امکان اینکه تحت پوشش سیستم نوین آبیاری قرار گیرند، داشته اند. در ١٠ سال، باید سالی ٤٠٠ هزار هکتار در اراضی کشاورزی سیستم نوین آبیاری اجرا کنیم؛ ولی به خاطر محدودیت های اعتباری و بودجه ای نتوانستیم به تعهدات عمل کنیم. در امسال که سال خیلی خوبی را پشت سر می گذاریم، ٢٠٠ هزار هکتار از اراضی تحت پوشش روش های نوین آبیاری قرار گرفته هست. در مقایسه با گذشته اوضاع خیلی خوب هست؛ ولی در مقایسه با ضرورت ها، اوضاع مطلوبی نداریم.
معیشت کشاورزان به عنوان آب گره می خورد. در امسال آب به شرق اصفهان تخصیص داده نشد. وزارت نیرو به کشاورزان این منطقه حقابه نداد. چه بخش هایی از کشور دچار چنین مشکلی است و چند سال است که وزارت نیرو به بخشی از کشاورزان حقابه نداده است؟
عمده شهرهای بزرگ هنگامی که که آب کم می آ ورند، به آنها اولویت داده می شود. اولویت آب شرب و بهداشتی هست. فشار می آورند که آب شهرنشینان را تأمین کنند. در اصفهان و حتی پایتخت کشور عزیزمان ایران اوضاع این گونه هست. آب از حوضه های متفاوت جهت تأمین نیاز پایتخت کشور عزیزمان ایران انتقال یافته می شود و جای دیگری تأثیر خود را می گذارد. به عنوان مثال در اصفهان اگر بررسی کنید، اول انقلاب حقابه شرب در این استان ٣٠ میلیون مترمکعب بود.
امروز طرحی که وزارت نیرو راجع به آب شرب اجرا می کند، ٥٠٠ میلیون مترمکعب هست. در نتیجه ٤٧٠ میلیون مترمکعب سهم شرب افزوده شده است هست. شرق اصفهان سال هاست با وجود آنکه حقابه خیلی بیشتری دارد، بیش از صد میلیون مترمکعب آب دریافت نکرده هست؛ ولی با همین صد میلیون مترمکعب هم این منطقه زنده می شود. سال هاست که حداقل با این عدد کنار آمده هست. این واقعیتی است که وجود دارد. سال گذشته همین موقع آب در اختیار شرق اصفهان قرار نگرفت. اولِ پاییز خشک بود؛ ولی نیمه دوم پاییز وضع بارش ها اصلاح پیدا کرد و اوضاع سد زاینده رود و حوضه خیلی بهتر شد و تخصیص جهت کشاورزان در نظر گرفته شد.
در امسال منطقه کوهرنگ خیلی شرایط بدی دارد و دچار مسئله هستیم. در شورای عالی آب آینده نگری شده است بود کسانی که آب کشاورزان شرق اصفهان را به انحای متفاوت گرفته اند، باید از عهده خسارت آن بر بیایند. به خاص بخش صنعت که این آب را به خود تخصیص داده شده است داده هست. براساس مصوبه شورای عالی آب آینده نگری صندوقی شده است بود که صنعت، قیمت واقعی آبی را که دریافت می کند، به حساب این صندوق واریز کند تا اگر خدای نکرده یک سال بارش نداشتیم، از محل این صندوق خسارتی به کشاورزان پرداخت شود.
فکر می کنید این تأمین نشدن حقابه چقدر در نارضایتی های اجتماعی اخیر مؤثر بوده است؟
لازم نیست من فکر کنم. طبیعی است که این اتفاق می افتد. ملت به صورت آبا و اجدادی در سرزمین زندگی می کردند و وابسته به زمین بوده اند. انواع و اقسام علقه ها وجود دارد. راجع به منطقه آبا و اجدادی تا هنگامی که جان به لب نرسد، کسی سرزمین خود را ترک نمی کند. آنچه ما در وزارت جهاد کشاورزی راجع به آب که فوق العاده امنیتی هست، روی آن فکر می کنیم ارتقای بهره وری هست. فکر می کنیم اگر از آب خوب استفاده کنیم، خیلی از پرسشها پیش رو کم کردن می یابد. در جاهایی که از آب خوب استفاده کردیم، به نتیجه های خوبی رسیدیم. بخش کشاورزی با وجود آنکه آب بیشتری در اختیارش قرار نگرفت، ولی زیاد کردن تولید داشته هست. ما در سال ٩٢، از هر مترمکعب آب، ٢٠٠ گرم شکر تولید می کردیم، امروز ٦٠٠ گرم شکر تولید می کنیم. یعنی تا سه برابر در تولید شکر بهره وری آب زیاد کردن یافته هست. بر همین اساس، در آستانه خودکفایی در شکر قرار داریم. امسال قطعا تولید ما به آستانه دو میلیون تن می رسد. مصرف ما هم دو میلیون و ٢٠٠ تا دو میلیون و ٣٠٠ تن خواهد بود. این اوضاع به خاطر زیاد کردن بهره وری به خصوص در کشت چغندر پاییزه و بهاره است.
چغندر پاییزه نسبت به چغندر بهاره تا یک چهارم می تواند مصرف آب را کم کردن دهد. به خاطر اینکه آب سبز استفاده می کند. در فصل پاییز بارش ها زیاد هست. تبخیر هم فوق العاده پایین هست. تبخیر در مرداد، شهریور و تیر نسبت به بهمن و اسفند خیلی کم است و مصرف آب را کم کردن می دهد. سیستم نوین آبیاری و بذر مرغوب، سیستم های نوین آبیاری و راهکارهایی از این دست خیلی مؤثر بوده است.
امسال ٧,٥ میلیون تن چغندر در کشور تولید شده است است و فکر می کنم سال به سال این رقم زیاد کردن یابد. این عدد در سال ٩٢، ٣.٤ میلیون تن بوده هست. در دهه ٧٠ دو برابر سطح زیر کشت امروز، چغندر کشت می کردیم. امروز یک دوم آن وقت چغندر کشت می کنیم و به خاطر زیاد کردن بهره وری نیازهای خود را تأمین می کنیم. بخش کشاورزی هنوز جای کار خیلی زیادي دارد. هرچه کار کنیم، کم است.
در آب به نهایت بهره وری در مصرف نمی توان رسید. در سیستم نوین آبیاری به تدریج به سمت آبیاری زیرسطحی می رویم که تبخیر را به صفر می رساند و آب را به میزانی که مورد نیاز گیاه هست، در اختیار گیاه قرار می دهد. توسعه سیستم گلخانه ای را در دستور کار داریم تا مصرف آب را کم کردن دهیم. نحوه شخم زدن زمین، آماده سازی آن، بحث کشاورزی حفاظتی و… مصرف آب را کم کردن می دهد که در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد. در کشاورزی حفاظتی بعد از برداشت محصول، روی آن بذر تازه می کارید تا هم خاک حفظ شود و هم رطوبت آن اوضاع مناسب داشته باشد. در بحث صرفه جویی آب بحث نشاء کاری مطرح هست. با کشت نشائی، ٢٠ تا ٣٠ درصد در مصرف آب صرفه جویی می شود. درحال حاضر سبزی و صیفی، گوجه و کلزا و… به روش گلخانه ای و نشائی تولید می شوند.
در مورد آنفلوانزای فوق حاد پرندگان نامه هایی داریم که نشان می دهد کارشناسان با واکسیناسیون علیه بیماری آنفلوانزا مخالف بوده و معتقدند جهت تصمیم سازی در این زمینه تعجیل شده است هست. در صورت تزریق واکسن ممکن است آنفلوانزا جهت انسان هم مسئله ساز شود. در این زمینه چه نظری دارید؟
درباره واکسن، باید بگویم دو نوع نگاه در این رابطه وجود دارد. یک نگاه این است که نباید واکسن استفاده شود. یک گروه معتقدند باید ویروس را ریشه کن کنیم؛ کسی که بحث هایي را کرده هست، دنبال این است که ویروس را مهار کند. ویروس آنفلوانزا تا ١٠ کیلومتر برد دارد و ویروس فوق العاده خطرناکی هست. جانمایی مرغداری های ما هم آمادگی جهت چنین چیزی ندارند. فاصله ها کمتر از برد ویروس است بنابراین اگر یک مرغداری مبتلا شود، تا شعاع ١٠ کیلومتر مرغداری ها داخل این شعاع باید محصولاتشان معدوم شود.
نگاه دیگر این است که با واکسیناسیون تعدادی از پرندگان را بیمه کنیم. مثل واکسن آنفلوانزا که جهت انسان ها آمده هست. کارشناسان طرفدار این نگاه معتقدند هنگامی که نمی توانیم بر بیماری فائق بیاییم و از بین بردن ویروس خسارات زیادی به کشور وارد می کند، با واردات واکسن، مقداری ایمنی ایجاد کنیم. اگر توانستیم بر بیماری فائق آییم که بهتر، اگر نشد ایمنی نسبی در مرغداری ها ایجاد کنیم تا ضایعات اقتصادی جهت یکی از محصولات اساسی کشور، یعنی تخم مرغ ایجاد نشود. ما جزء هفتمین یا هشتمین تولیدکنندگان تخم مرغ هستیم. نمی توانیم این صنعت را به آسانی کنار بگذاریم. با توجه به اختلاف نظرهای کارشناسی، دوستان اقدام کرده اند که واکسن را بیاورند. واکسن هم همان محدودیت های تجارت را دارد. ثبت سفارش واکسن وقت نياز دارد. باید واکسن تولید شود. داریم تلاش می کنیم تا بتوانیم از ذخایر موجود واکسن تهیه کنیم.
شنیده شده است که این بیماری تلفات انسانی هم داشته هست. گفته می شود یک نفر در بیمارستان لاله بر اثر آنفلوانزا درگذشته هست. در این رابطه نظری ندارید؟
مرگ هیچ انسانی بر اثر آنفلوانزا گزارش نشده هست. هر وقت وزیر بهداشت این عنوان را تأیید کرد، می توانیم بگوییم که تلفات انسانی داشته ایم. اینها ربطی به هم ندارند.
آیا اوضاع آنفلوانزا دلواپس کننده است؟
وضعیت آنفلوانزا فوق العاده دلواپس کننده هست. ویروسی سال گذشته آمد و خسارت های خیلی زیادی به بار آورد. منشأ این ویروس پرندگان مهاجر بود. متأسفانه باید در فصل گرم این ویروس از بین بردن می شد که در محیط زیست ماند و با سردشدن هوا ویروس دوباره شروع به تکثیر کرد. متأسفانه مزارع ما را در خیلی از جاها از بین برد. مسئله جدی در این زمینه داریم. عمده هم مزارع مرغ تخم گذار درگیر شدند. امسال تاکنون که بخشی از زمستان باقی هست، نزدیک ١٩ میلیون مرغ معدومی داشتیم. در مزارع مرغ تخم گذار این معدوم سازی ها انجام شد. این گرفتاری ها را هم مقداری در بحث عرضه و تقاضا مشاهده کردیم. ناچار شدیم از مرداد ماه اقدام به واردات کنیم تا در زمستان بتوانیم بخشی از تقاضا را پاسخ دهیم.
مگر از مرداد واردات شروع نشده است؟ بعد آیا یکباره باید قیمت تخم مرغ زیاد کردن یابد؟
بله، مصوبه دولت در زمینه واردات مربوط به مرداد ماه هست. ما هنگامی که با این بیماری روبه رو شدیم و امسال دومین سالی است که درگیر آنفلوانزا هستیم، گفتیم که باید اقدام به واردات شود. بازار تخم مرغ بازار در دسترسی نیست.
تبادلات این محصول خیلی کم هست. بخشی از محصولات خود مصرفی است و در عرصه های جهانی به وفور یافت نمی شود ولی بخش دیگری از محصولات در بازار در حال نقل وانتقال هست. تجارت جهانی ذرت چند صد میلیون تن است ولی تجارت جهانی تخم مرغ به یک میلیون تن هم نمی رسد. دقیقا نمی دانم رقم تجارت تخم مرغ چقدر است ولی رقم آن کم هست. تولیدکنندگان اغلب کشورها جهت مصرف داخلی تخم مرغ تولید می کنند. لیکن نگهداری تخم مرغ کار دشواری هست. مرغ را تا یک سال هم می شود در یخچال نگه داشت. ولی وقت نگهداری تخم مرغ محدود هست. این محدودیت ها در مبادله کالا به مراتب زیاد از خود مرغ و بعضی محصولات خود را نشان می دهد.
اعتراض است به اینکه افراد خاص مجوز واردات واکسن دریافت کرده اند و از پیش هم نام افراد مشخص بوده است.
شما روی سایت ثبت سفارش نگاه کنید. ببینید کسانی که ثبت سفارش کرده اند خاص هستند یا عام؟ اصلا مورد نیاز نیست شما جهت ثبت سفارش به وزارت جهاد کشاورزی مراجعه کنید. به سامانه شرکت توسعه تجارت مراجعه و سفارش خود را ثبت کنید. کسانی که درخواست ثبت سفارش داده اند، زیاد هستند. ده ها شخصیت حقیقی و حقوقی هستند. گاهی بعضی حرف ها پیش می آید و بعضی شعرها هم گفته می شود. بعضی وقت ها که اتفاقی می افتد، شروع می کنیم به شعرسرودن. چند وقت پیش راجع به تأمین قرار داده های دامی هم مطالبی نوشته بودید که نامردی کردید. مطالب واقعی نبود.
اعتراضی که برابر وزارتخانه شد، گویای اوضاع بود. مرغدارها به قیمت قرار داده ها و بازار انحصاری معترض بودند. آن هم واقعی نبود؟
ذرت با تعرفه پنج درصد به کشور وارد می شود. ذرت یک محصول تابستانی است که روزبه روز هم مصرف آن زیاد کردن می یابد. رشد تقاضا در این بخش داریم. جزء سیاست های ما هم نیست که ذرت دانه ا ی را به خاطر محدودیت آب، در کشور تولید کنیم. ذرت علوفه ای را به خاطر حجیم بودن و هزینه حمل ونقل در داخل کشور تولید می کنیم. ولی ذرت دانه ای را تولید نمی کنیم. ذرت دانه ای عموما از بازار جهانی تأمین می شود. این محصول از کشورهایی که آب کافی و شرایط مناسب دارند، خریداری می شود. هنگامی که ما با استفاده از ذرت دانه ای محصولی تولید می کنیم، محصول نهایی خود را به بازار جهانی عرضه می کنیم. آخرین اخباری که ما داریم، این است که قیمت هر کیلو ذرت دانه ای در بازار جهانی ١,٨ تا ١.٩ یورو است.
برای تولید ذرت، کشت فراسرزمینی نیز تعریف شده است هست. هر شخصیت حقیقی و حقوقی که در چارچوب قانون تجارت، کارت بازرگانی و… می تواند ذرت وارد کند، ممنوعیتی برایش لحاظ نخواهد شد. اگر کسی جایی خلاف این چیزی را که اعلام کردم، سراغ داشت، بیاید و بگوید. بعضی وقت ها شعرهایی در این رابطه می سراییم که آن را قبول ندارم. بعضی افراد نیرومند تر هستند. یک عده ضعیف تر هستند ولی نظر دولت این است که هرکسی، هر جایی، هر وقت، از هر کشوری که تعریف شده، مشمول بر اوکراین و برزیل، می تواند ذرت وارد کند، ما مشکلی نداریم. قیمت دلار که زیاد کردن پیدا کند، ذرت هم یک محصول خارجی است و قیمتش زیاد کردن می یابد. هزینه تولید هم اوج می رود. زیاد کردن قیمت به علت نوسانات دلار یکی از پرسشها عمده تولیدکنندگان است.
وزارت جهاد کشاورزی باید حامی تولید باشد ولی می بینیم در زیرمجموعه های وزارت جهاد کشاورزی بخش هایی هستند که خودشان به امر واردات مشغول هستند. بهره مندی از رانت اطلاعات می تواند مفاهیم زیادی داشته باشد. در این رابطه چه توضیحی دارید؟
درباره مدیران باید بررسی کنم. بخش شخصی است و واردات انجام می دهد. ضمن آنکه من مشاور بخش شخصی دارم و باید از این مسئله استقبال شود. به نظر شما اگر من از بزرگ ترین صادر کننده و وارد کننده مشاوره بگیرم، بد است؟
شما از کدام واردکنندگان و صادرکنندگان بزرگ مشاوره می گیرید؟
من می گویم اگر مشاوره بگیرم بد است؟
خیلی هم خوب هست. ولی دقیقا اعلام کنید کدام یک از فعالان بخش شخصی به شما مشاوره می دهند؟
من با آقای سلیمانی کاله مرتب جلسه دارم. حتی حکم مشاور به او داده ام. به علی هاشمی در بحث برنج، ابلاغ داده ام. مشاور بخش شخصی من در این حوزه هست. شهریار صفاری دامدار نمونه است و به او ابلاغ دادم که مشاور من باشد.
شما حامی تولید هستید. ولی رصد بازار به خوبی آلارم می دهد که چه زمانی به چه محصولی نیاز پیدا خواهید کرد. این اطلاعات می تواند منافع فرد وارد کننده را تضمین کند. بنابراین محصول داخل روی دست تولیدکننده می ماند و نیاز بازار با وارداتی ها پر می شود.
اگر موردی دارید که محصولی روی دست کشاورز به علت واردات مانده و مسئله ایجاد شده است هست، اعلام کنید.
نمونه برنج های وارداتی همین آخرهای حاشیه ساز شد. امسال ٨٠٠ هزار تن برنج وارد کردیم، بعد که بازار اشباع شد و کشاورزان دچار مسئله شدند، سراغ ممنوعیت واردات رفتیم؛ یعنی نبود هماهنگی منجر به ایجاد مسئله جهت کشاورزان شده است است؟
نه هیچ هماهنگی نداشتنی مطرح نبوده هست. چگونه متوجه نبود هماهنگی شده است اید؟
واردات ٨٠٠ هزار تن برنج در شش ماه با هماهنگی بوده است؟ این میزان واردات نیاز کشور بوده است؟
ما که میزان واردات را نمی توانیم تعیین کنیم. اگر من میزان تعیین کنم؛ یعنی انحصار ایجاد کرده ام؛ یعنی رانت و صف ایجاد کرده ام. خواهش می کنم طوری صحبت نکنید که گفته های قبلی خودتان را نقض کند.
ممنوعیت هم همان اثر ایجاد رانت را خواهد داشت.
ممنوعیت جهت همه است.
هنگامی که اعلام شود ٥٠٠ هزار تُن از محصول خاصی را نیاز داریم، بیش از این میزان ثبت سفارش نکنید، رانتی هم در کار نخواهد بود.
خب کسی که سریعتر ثبت سفارش کند، همه چیز را در اختیار گرفته است.
زمان آقای احمدی نژاد هم واردات بی رویه شکر پرسشها زیادی ایجاد کرد. به هرحال واردات باید یک سقفی داشته باشد.
من اگر جهت برنج محدودیت ثبت سفارش بدهم؛ یعنی بگویم هرکس ١٠ هزار تُن ثبت سفارش کند، افراد مثل هم نیستند. یک نفر شرکتش دو هزارتنی است و شخص دیگر شرکتش ٢٠ هزارتنی؛ بنابراین نوعی تبعیض قائل شده است ام. اگر ثبت سفارش تا ٥٠٠ هزار تُن باشد، نخستین نفر صف می کشد و به علت نبودن محدودیت، کل ظرفیت را در اختیار می گیرد و باعث می شود شخص دیگری نتواند برنج وارد کند. ما از امروز اعلام می کنیم که ثبت سفارش تا تاریخ معین آزاد هست. در ٢٤ ساعت هم وقت واردات را تعیین نمی کنیم، بلکه در ماه ها این وقت تعیین می شود و می گوییم تا تاریخ معین باید ترخیص انجام شود.
در این زمینه کار دیگری نمی توانیم بکنیم. البته در شکر نظر شما را اجرا کردیم. در دولت احمدی نژاد دو میلیون و ٥٠٠ هزار تُن شکر وارد شد. امسال در شکر گفتیم آینده نگری می شود نیاز به واردات ٣٠٠ هزار تُن شکر داشته باشیم؛ لیکن نزدیک دو میلیون تُن شکر در داخل تولید می شود و نیاز کشور حدود دو میلیون و ٣٠٠ هزار تن هست. می گوییم این ٣٠٠ هزار تن را به کسی مجوز واردات می دهیم که شکر تولید می کند نه اینکه شکر، سفید کند؛ چون عده ای شکر سفید کردند و گفتند شکر تولید کرده ایم. منظور ما از تولید شکر، تولید این محصول از چغندر یا نیشکر بود. از آنجایی که نسبت واردات به تولید یک به ٦ هست، اعلام می کنیم کارخانه ها بر اساس میزان تولید شکر خود، سهمیه واردات دریافت کنند.
آیا جهت برنج این کار را نکردید؟
چون برنج تشکیلات این چنینی ندارد.
انجمن برنج یا شالی کوبی ها نمی توانستند در این زمینه وارد عمل شوند؟
انجمن نماینده تولیدکنندگان نیستند. شالی کوبی ها نیز نماینده تولیدکنندگان به حساب نمی آیند. هرکسی یک جایی یک کاری می کند. من کشمش خشک می کنم، ولی نماینده انگورکاران نیستم. ما امروز نتوانستیم راجع به برنج این سیاست را پیاده کنیم. اگر شما راهی پیدا کردید، معرفی کنید ان شاءالله انجام می دهیم.
درحال حاضر مسئله اینجاست که ساز و کار قانونی جهت برنج نداریم تا واردات آن را کنترل کنیم؟
ملاحظات زیادی وجود دارد؛ اول اینکه انحصار را باید در نظر گرفت. هرکس زرنگ تر بود، نباید سریعتر عضویت کند. در شکر امکان این زرنگی وجود ندارد. ٣٠ کارخانه هستند که تکلیفشان از ابتدا روشن هست. هرکس هر زمانی خواست جهت ثبت سفارش اقدام می کند. به ازای هر کیلو هم ٤٠٠ تا ٥٠٠ تومان سود عایدشان می شود؛ لیکن ما قیمت تمام شده است شکر را به آنها نمی دهیم و کمی کمتر به آنها می دهیم. بنابراین خواهش می کنم احساسی صحبت نکنید. می خواهیم جهت یک کشور که ٨٠ میلیون نفر هست، غذا تأمین کنیم. کارهایی را که ما نکردیم، به ما نسبت می دهند؛ مثل همین بحث انحصار در واردات.
این قدر حواسمان است و دقت می کنیم که این اتفاقات نیفتد؛ هم به خاطر اعتقادمان، هم به خاطر باورمان و هم اعتماد عمومی ای که سرمایه اجتماعی هست. باز هم کسی در حوزه ای فکر می کند بنده یا امثال بنده که در این موقعیت هستیم، به خاطر منفعت فردی تصمیماتی می گیریم. ما دنبال این هستیم که فرمول عام بدهیم. تلاش می کنیم فرمول عام بنویسیم تا کمتر اشتباه داشته باشد. اینها را باید خیلی دقت کرد.
بنده هنگامی که زنجیره تولید را در بخش کشاورزی مطرح می کنم و می گویم زنجیره تولید از تأمین قرار داده ها است تا سفره و در این وسط یک مزرعه وجود دارد، جهت حل این پرسشها هست. جایی که ما ضعف داریم، تأمین قرار داده و مصرف هست. دنیای غرب مشمول بر فرانسه، ایتالیا و… با تعاونی ها پرسشها خود را حل کرده هست. انجمن شریک اقتصادی تولیدکننده نیست؛ یک نحله و محفل فکری هست. تعاونی شریک اقتصادی هست. دنیای غرب پرسشها خود را با شریک اقتصادی حل کرده هست. ما نتوانستیم شریک های اقتصای را دور هم بنشانیم و همچنین باید هزاران مجموعه مشابه ایجاد شود و این مجموعه ها توانمند شوند که در این زمینه نیز موفق نبوده ایم. تعاونی ها باید از نظر فرهنگی توانمند شوند. ما در یک جمع صدنفره نمی توانیم تفاهم ایجاد کنیم. از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز باید تعاونی توانمندی شویم. من در این داستان عقب هستم. کشور عقب است و مسئله داریم. اگر این را حل کنیم، بسیاری از پرسشها حل می شود.
حتما در جریان طلب ٧٥ میلیارد تومانی شرکت پشتیبانی امور دام از یک فرد حقیقی هستید. این شرکت حجم زیادی مرغ با تضمین بانک سرمایه فروخته است و تاکنون که مدت زیادی از این معامله می گذرد، مطالبات شرکت پشتیبانی امور دام وصول نشده هست. اگر طلب داده نشده هست، این مسئله از سوی وزارت جهاد پیگیری نخواهد شد؟
من خبر ندارم؛ ولی همان طور که می فرمایید، با گارانتی نامه بانک معتبر و دارای اسناد معامله انجام شده است هست. گارانتی نامه بانک سرمایه حکم پول را دارد. حتما باید در اصول و روال این مسئله پیگیری شود. هرکسی در بازار داد و ستد هست، با این پرسشها روبه رو می شود؛ ولی باید حواسش را جمع کند. تا چند سال قبل این معاملات با یک چک انجام می شد. از چند سال قبل گفتیم یا نقدی بفروشند یا با گارانتی نامه معتبر بانکی داد و ستد را انجام دهند. حال باید دید با بانک سرمایه چه کار می توان کرد. این پرسشها جزء شرایط بازار است.
در زمینه اسپرم دامی، گفته می شود یک شرکت دامی انحصار واردات را در دست دارد. اگر بخش شخصی بخواهد در این زمینه وارد شود، مجوز واردات برایش صادر می شود؟ علت خاصی وجود دارد که انحصار واردات اسپرم در اختیار یکی از شرکت های تابعه وزارت جهاد کشاورزی است؟
برای صدور مجوز واردات، مشکلی نداریم. چه کسی می گوید این انحصار وجود دارد؟
فعالان بخش دام معتقدند که واردات اسپرم انحصاری است.
این یک بحث کارشناسی هست. ممکن است شرکتی نمایندگی انحصاری یک شرکت خارجی را داشته باشد. این مسئله با انحصار واردات تفاوت می کند؛ به عنوان نمونه در واردات ماشین نمایندگی این شرکت را یکی از شرکت های ایرانی دریافت کرده هست. کارخانه بنز که می خواهد خودروی خود را به کشور عزیزمان ایران صادر کند، با توجه به تعهداتی که به این شرکت ایرانی دارد، از طریق طرف تجاری ایرانی، وارداتش به کشور عزیزمان ایران را پیگیری می کند. این روند تجارت بین الملل است که با نمایندگی یا نمایندگی انحصاری کار می کند.
در داخل کشور هم چنین شرایطی داریم.
یک تولیدکننده ایرانی جهت کارخانه خود نمایندگی ایجاد می کند؛ یعنی تا حدی نمایندگی می گیرند، بعد که خیلی با هم رفیق شدند، نمایندگی انحصاری می گیرند؛ لیکن صاحب نمایندگی می گوید که من میلیاردها خرج می کنم تا اسم یک برند را در شهری مانند اصفهان جا بیندازم؛ بنابراین صاحب برندی که نمایندگی اش را به این فرد داده هست، اگر فردا به جای اینکه جهت او امکان فروش ایجاد کند، به دیگری خدمات ارائه دهد؛ یعنی بازاری را که به وسیله آن نمایندگی ایجاد شده است هست، به فرد دیگری داده ایم. این قانون تجارت است.
نمایندگی انحصاری تولیدکننده جزء قانون هست؛ ولی ما واردات انحصاری نداریم. هر فعالی که چنین نظری دارد، اینها را جهت من روشن کند. من می دانم همان شهریار صفاری که گفتم، مستقیما با شرکت های آمریکایی در تماس است و مبادله دارد. تولیدکنندگان پیشرو ما با دنیا تعامل دارند و خیلی از ما جلوتر هستند. البته ما اشتباهات دولتی هم داریم؛ ولی آنها ندارند.
بعضی ها هستند که دستشان به انگور نمی رسد، مدام شلوغ می کنند. خب شلوغ کنند. انحصار جهت واردات هیچ وقت در هیچ جا نداشته ایم. راجع به تخم مرغ هم ده ها شرکت حقیقی و حقوقی ثبت سفارش کرده اند. فقط گفته شده است است که تخم مرغی که می آورند، در چارچوب سیاست های تنظیم بازار، توزیع کنند؛ چون مسئله تنظیم بازار را داریم؛ ولی اینکه چه کسی بیاورد، از نظر ما مطرح نیست.
به عملکرد خود چه نمره ای می دهید؟
من از این چیزها بلد نیستم.
نقدی به خودتان وارد می دانید؟
فراوان. خیلی پرسشها هست. الان چه چیزی را بگویم؟
به هرحال هر مسئولی ممکن است نقدی به خود وارد بداند.
ما پرسشها خیلی زیادی داریم. نارسایی های زیادی داریم. یکی از نارسایی های ما که به بنده و ساختارها و نظام اجرائی و مدیریتی باز می گردد، مربوط به این است که ما جهت واردات در عرصه و صحنه هستیم؛ ولی جهت صادرات نیستیم. ما صادرکننده خوب جهت محصولات کشاورزی نداریم که بتواند پاسخ گوی نیازهایمان باشد. دلیلش این است که صادرات یعنی دلار عرق جبین. صادرات یعنی کسب پول از محل تلاش؛ ولی واردات یعنی دلار حمایت شده است و کنترل شده است نفتی را که سرمایه بین نسلی هست، به آسانی خرج می کنیم. پیداست که در این مسئله رانت هم هست. بشر هم به دنبال رانت هست. فرهنگ ما به این سمت و سو رفته است و با دنیای امروز نمی توانیم کار کنیم.
شرق
واژه های کلیدی: میلیون | آبیاری | واردات | وارداتی | کشاورزی | کشاورزی | لایحه بودجه | اخبار اقتصادی و بازرگانی
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
